ایران ، بدون سیمین

سیمین بهبهانی، شاعر توانا و بزرگ و محبوب ایرانی درگذشت. سیمین مدتی بود که در حال کما بود و یعد از یک دوره بستری بودن درگذشت. 

سیمین بهبهانی یکی یکی از شاعران بزرگ ایرانی است که جز توانایی غریب او در شاعری و نوشتن، به ساختن وزن های جدید شعری شناخته شده است. سیمین خلیلی معروف به « سیمین بهبهانی » در سال 1309 در تهران به دنیا آمد. خانواده پدری او از رهبران مشروطه بودند و پدرش ، عباس خلیلی به دو زبان فارسی و عربی شعر می ‌گفت و حدود 1100 بیت از ابیات شاهنامه فردوسی را به عربی ترجمه کرده بود ، وی مدیر روزنامه‌ی‌ « اقدام» بود و در ضمن رمان‌ های متعددی نوشت. 

مادر سیمین بهبهانی ، فخر عظما ارغون دختر مرتضی قلی ارغون بود . فخر عظما ارغون فارسی و عربی و فقه و اصول را در مکتب خانه خصوصی خواند و با متون نظم و نثر آشنایی کامل داشت ، وی‌ از معدود زنانی‌ بود که‌ در آن‌ زمان‌ علاوه‌ بر آشنایی‌ کامل‌ با ادبیات‌ فارسی‌ با زبان های‌ عربی ، فرانسه‌ و انگلیسی‌ نیز آشنایی‌ داشت‌ و کتاب هایی‌ را نیز از این‌ زبان ها به‌ فارسی‌ ترجمه‌ کرد . مادر سیمین‌ از موسسین‌ جمعیت‌ نسوان‌ وطن خواه‌ و از اعضای‌ موثر «کانون‌ بانوان‌ ایران» بود . علاوه‌ بر آن‌ به‌ فعالیت‌ مطبوعاتی‌ نیز اشتغال‌ داشت‌ و یک‌ دوره‌ هم‌ سردبیر روزنامه‌ ی‌ آینده‌ی‌ ایران‌ شد . وی‌ همچنین‌ دبیرستان‌ بانوان‌ را تاسیس‌ کرد و سال ها مدرس‌ دبیرستان های‌ «ناموس» و «دارالمعلمات» بود . سیمین‌ در خانواده ای اهل فرهنگ و ادبیات و هنر زندگی کرد و رشد کرد.

نخستین شعر او در سن چهارده سالگی در روزنامه « نوبهار» منتشر شد. پس از اینکه ازدواج کرد و صاحب دو فرزند شد، نخستین‌ مجموعه‌ شعرش‌ منتشر شد . « سه‌ تار شکسته » حاوی‌ شعر و دو داستان‌ کوتاه‌ بود . سیمین بهبهانی ابتدا با حسن بهبهانی ازدواج کرد و به نام خانوادگی همسر خود شناخته شد ولی پس از وی با منوچهر کوشیار ازدواج کرد . سیمین بهبهانی سال ‌ها در آموزش و پرورش با سمت دبیری کار کرد . سیمین در سال 1337 با وجود اینکه در رشته ادبیات هم قبول شده بود، ولی به دانشکده حقوق رفت. او در همان دوران دانشجویی با منوچهر کوشیار آشنا شد و با او ازدواج کرد . وی سی سال یعنی از سال 1330 تا سال 1360 ، تنها به تدریس اشتغال داشت و حتی شغلی مرتبط با رشته ی حقوق را قبول نکرد .

سیمین بهبهانی در 1348 به عضویت شورای شعر و موسیقی در آمد . سیمین بهبهانی ، هوشنگ ابتهاج ، نادر نادرپور ، یدالله رویایی ، بیژن جلالی و فریدون مشیری این شورا را اداره می ‌کردند . در سال 1357 عضویت در کانون نویسندگان ایران را پذیرفت. در 1378 سازمان جهانی حقوق بشر در برلین مدال کارل فون اوسی یتسکی را به سیمین بهبهانی اهدا کرد . در همین سال نیز جایزه لیلیان هلمن / داشیل هامت را سازمان دیده بان حقوق بشر به سیمین بهبهانی اعطا کرد .

بهبهانی ، در روز دوشنبه 17 اسفند 1388 هنگامی که قرار بود برای سخنرانی درباره فمینیسم در روز جهانی زن به پاریس برود ، با ممانعت ماموران امنیتی روبرو شد . ماموران با توقیف گذرنامه بهبهانی ، به او اعلام کردند که ممنوع الخروج است. 

سیمین به خاطر سرودن غزل فارسی در وزن‌ های بی ‌سابقه به « نیمای غزل » معروف شد. وی از موثر ترین و مبتکرترین شاعران عرصه غزل معاصر است . سیمین بهبهانی شاعری را از آغاز جوانی با سرودن غزل ها و چهارپاره هایی کلاسیک و رمانتیک اغاز کرد که غالبا دارای مضامین عاشقانه و عواطف زنانه و احساسات انسانی بود. رفته رفته از دهه سی به بعد تحت تاثیر اشعار نو پردازان ، رگه هایی از زبان و تخیل تازه ی رمانتیک در غزل های سیمین بهبهانی پدیدار شد که مجموعه "مرمر" نشانگر این تحول بود . بعدها مجموعه ی غزل رستاخیز ، تلاش موفق سیمین بهبهانی را در تلفیق روح تغزلی با نگرش و محتوای اجتماعی به نمایش گذاشت .

بهبهانی برای دمیدن روح تازه ای در پیکره غزل فارسی علاوه بر نوگردانی زبان و تخیل ، از حوزه اوزان رایج غزل فارسی پیشتر رفت و وزن های غیر رایج یا ابتکاری به کار گرفت که در سال های بعد از انقلاب نیز در آثار او تداوم داشت و کوشید تا با بهره گیری از فضا سازی های روایی ، توالی منطقی ابیات بافت موسیقایی نو و رگه های بینش فلسفی - اساطیری غزل را از روح سنتی تهی کند و به ان روحی تازه و متناسب با زمان بخشد. 

من سه بار با سیمین بهبهانی در طول زندگی زیبا و پربارش ملاقات کردم. یک بار در همان روزهایی بود که قتلهای زنجیره ای آغاز شده بود و سیمین بهبهانی که در بیست سال آخر عمرش در اغلب فعالیتهای آزادیخواهانه مردم حضور داشت، نامش در فهرست افرادی بود که قرار بود توسط قاتلین خودسر زنجیره ای به قتل برسد. او را در کوی هنرمندان در تقاطع پل گیشا در کنار گلشیری و دیگر نویسندگان و هنرمندان کانون نویسندگان دیدم. او که می دانست جانش مورد تهدید است، بیش از اینکه به فکر خودش باشد، برای یافتن راهی که بتواند جان دیگران را حفظ کند، تلاش می کرد.

بار دوم او را در زمانی دیدم که داشتم زیر نظر جواد فریدزاده مجموعه فیلمهایی را درباره بزرگان ادب و هنر و روشنفکری ایران می ساختم. به مدت دو روز در خانه او با او یک گفتگوی بلند کردم که حاصلش فیلم مستندی شد که شاید مهم ترین و تنها فیلم حرفه ای مستندی باشد که درباره سیمین بهبهانی ساخته شده است. او ضمن اینکه با زمان خودش رابطه ای بسیار نزدیک و آشنا داشت، با تاریخ فرهنگ و ادب معاصر که در بستر این تاریخ او از شاعری غزلسرا به یکی از مهم ترین روشنفکران و هنرمندان معاصر ایران تبدیل کرده بود، به خوبی آشنا بود. 

سومین بار از او خواستم که برای مجموعه ای به نام " شعر طنز امروز ایران" اشعار طنز خودش را در اختیارم بگذارد. او هم با روی و اخلاقی خوش و متواضع، چند شعر درخشان و زیبایش را در اختیارم گذاشت که در سال 1379 در آن کتاب منتشر شد. 

یکی از آن شعرها چنین بود:

دوش یاری در سرا زده بود/ بخت بیدار از در آمده بود/ پیش از این می نشاندمش به نشاط/ بر خوانی که رشک مائده بود/ ماحضر هیچ، گرچه پیش از این/ ناز و نعمت به محضرم رده بود/ می؟ چه گویم که شرم بود و عرق/ گرچه زین پیش خانه میکده بود/ گوشت، دیدم که خردکی چربی/ خردکی استخوان یخ زده بود/ کره شاید نصیب من می شد/ گر امیدم به عمر یک سده بود/ میوه چون شهد، لیک در بازار/ بهره ما از او مشاهده بود/ حال ناگفته آشکارا شد!/ که زبان مرده بود و زائده بود/ گفت: کو پای راهپیمائیت؟/ گفتم ای کاشکی قلم شده بود

سیمین بهبهانی به دلیل کار فنی و عمیق او در عرصه شعر و تاثیر او بر ادبیات دوران معاصر ایران، دو بار نامزد دریافت جایزه نوبل شد و جوایز زیر را نیز به دست آورد. یکی از ماندگار ترین اشعار او که به ترانه ای ملی بدل شد، شعر « دوباره می سازمت وطن بود.»

نامزد جایزه ی نوبل در فرهنگ ادبیات( 1997)، دریافت جایزه هلمن همت از دیده بان حقوق بشر( 1998)، برنده مدال کارل فون اوسیتزکی( 1999)، جایزه کتاب لطیفه یارشاعر( 2004)، نامزد جایزه نوبل ادبیات( 2006)، برنده جایزه آزادی بیان از اتحادیه نویسندگان نروژ( 2007)، جایزه پژوهشگر برجسته انجمن استادان و پژوهشگران ایرانی( 2008)، جایزه بیتا در حوزه ادبیات و آزادی از دانشگاه استنفورد( 2008)، ملک الشعرا( 2009)، جایزه میراث بنیاد فرهنگ( 2011) جایزه پنجاه هزار پاوندی و تندیس "یانوش پانونیوش" از سوی انجمن قلم مجارستان( شهریور 1392)

کتابهای سیمین بهبهانی چنین است: " سه تار شکسته( 1335)، جای پا( 1336)، چلچراغ( 1336)، مرمر( 1341)، رستاخیز( 1352)، خطی ز سرعت و آتش(1360)، دشت ارژن(1362)، گزینه اشعار( 1367)، درباره هنر و ادبیات( 1368)، آن مرد، مرد همراهم( 1369)، کاغذین جامه( 1371)، کولی و نامه و عشق( 1373)، عاشق تر از همیشه بخوان( 1373)، شاعران امروز فرانسه( ترجمه فارسی از اثر پیر دوبوادفر(1373)، با قلب خود چه خریدم؟( 1375)، یک دریچه آزادی( 1374)، مجموعه اشعار( 1382)، یکی مثلا این که( 1384)، هرگز نخواب کورش، شعر زمان ما( 1391)، مجموعه اشعار سیمین بهبهانی( 1391)

سیمین بهبهانی صبح دیروز سه شنبه 28 مرداد ماه سال 1393 درگذشت.